Middelpunt van Nederland

Omstreeks 1950 hebben ‘deskundigen’ uitgerekend dat het geografisch middelpunt van Nederland boven op de Goudsberg ligt. Inwoners van Lunteren hebben die plek toen gemarkeerd met drie grote zwerfkeien. In 2016 wordt deze plek heringericht. Er wordt een nieuw landschapsobject gemaakt. Grote ronde cirkels van onverwoestbaar cortenstaal accentueren het middelpunt. Met in de middelste cirkel de drie grote zwerfkeien. Dichtbij die plek staat de notarisbank, waar vandaan je een doorkijkje hebt naar de Lunterse Eng.

Luntersche Buurtbosch & De Koepel

Het Luntersche Buurtbosch omvat 150 hectare gevarieerd bos. Notaris Johannes van den Ham gaf eind negentiende eeuw opdracht tot de eerste aanplant. Bij zijn overlijden in 1912 schonk hij het hele bos bij legaat aan de Lunterse bevolking. Middenin het Buurtbos staat De Koepel, een prachtige uitzichttoren. Het is niet alleen een mooi gebouw, een rijksmonument, het uitzicht is nog imposanter. Vanaf de omloop zie je goed de Utrechtse Heuvelrug, de Lange Jan van Amersfoort en bij echt helder weer kun je zelfs de Dom van Utrecht zien. Aan de voet van de 22 meter hoge toren op de nog eens 34 meter hoge Galgenberg is het onmogelijk vast te stellen dat het dak, ver boven je hoofd, half bolvormig is. Vanuit de lucht lukt dat natuurlijk wel. Het dak heeft wel wat weg van een koepel. In dit markante en druk bezochte gebouw worden veel kunstexposities en concerten georganiseerd.

Tijdlijntrap

In de voormalige zandgroeve boven op de Goudsberg bij Lunteren is een driedimensionale tijdlijn. Langs een 15 meter hoge en bijna 100 meter lange trap van cortenstaal staan figuren die elk een periode in de geschiedenis vertegenwoordigen.

De aanleg van de trap is opgezet om de archeologische en cultuurhistorische bijzonderheden van de Goudsberg en omgeving meer onder de aandacht te brengen. De tijdlijntrap maakt het hoogteverschil beter zichtbaar. Een wandelpad verbindt zandgroeve en trap met het „Middelpunt van Nederland”, dat vorig jaar al meer accent kreeg.

Naast de trap staan:
• een sabeltandtijger (beeld van het pleistoceen)
• een rendier (verwijzend naar het holoceen, de tijd van jagers en verzamelaars)
• een rund (symbool voor de eerste boeren in de late steentijd)
• een middeleeuwse ridder (de tijd van de adel en de dorpelingen)
• een man met een kruiwagen (als herinnering aan de grindwinning in de zandgroeve)

De Hessenhut

Op het mooie uitzichtpunt bovenop de Goudsberg heeft lang een oude, eenvoudige houten Hessenhut gestaan. Een soort pleisterplaats langs de Hessenweg waarover eeuwenlang zwaar beladen Hessenwagens reden. In 2015 is een nieuwe Hessenhut gebouwd. In het moderne ontwerp komen de elementen van de Hessenweg en de wielen van de hessenwagen terug.
Een heerlijke plek om even uit te rusten en te genieten van het uitzicht over de Gelderse Vallei helemaal tot aan Nijkerk. Het silhouet van de kerktoren in Barneveld is duidelijk te zien. Het is één van de meest idyllische plekjes in de gemeente Ede. De akker met bloeiende lupines in de zomer bovenop de Goudsberg en het stuk bos daaromheen zijn eigendom van Stichting Het Luntersche Buurtbosch.

De grote Zandgroeve

Boven op de Goudsberg ligt de Grote Zandgroeve. De circa 42 ha grote zandafgraving is ongeveer 20 meter diep en diende jarenlang als winplaats voor ‘bodemspecie’: zand voor wegaanleg en huizenbouw. In het middengedeelte van het terrein werd in het verleden grof vuil en tuinafval gestort. In de zandafgraving ontwikkelde zich een rijke, veelsoortige vegetatie. Bijzonder is het ‘woud van de berenklauw’. Het gebied wordt veel gebruikt door mountainbikers en ruiters. Bij sneeuwval is de jeugd van Lunteren in de kuil te vinden. Mooiere hellingen om er met een sleetje vanaf te glijden zijn er in de hele omgeving niet te vinden.

Wekeromse Zand

Het gebied van het Wekeromse Zand was tot begin zestiende eeuw nog zwaar bebost. Op wat we nu de Hoge Veluwe noemen lagen grote ondoordringbare bossen. Door slechte behandeling en grote ontginningen zijn deze bossen op den duur grotendeels verdwenen en bleef uiteindelijk woeste grond over. Het moet de Veluwe een vervaarlijk uiterlijk hebben gegeven, zozeer zelfs dat hertog Arnold van Gelre het een “wildt en bijster lant” noemde. Overigens sloeg die opmerking niet alleen op het landschap, maar ook op het gespuis dat er een goed heenkomen zocht en het vele grof wild dat je er toen kon vinden. Ook nu nog valt er wild te spotten. De Veluwse heidegebieden en zandverstuivingen behoren vandaag tot de grote toeristische trekpleisters. Vroeger was men er niet zo blij mee. De ‘zandzeeën’, zoals ze werden genoemd, konden namelijk maar moeilijk worden beteugeld.

IJzertijdboerderij en Keltische velden

Aan de rand van het Wekeromse Zand ligt een Celtic Field, één van de grootste van Nederland. Een Celtic Field is een systeem van kleine rechthoekige veldjes (circa 35 bij 35 meter), omsloten door een lage wal. Ze worden ook wel raatakkers genoemd. Die raatakkers zijn pas is 1996 ontdekt. Bij archeologisch veldonderzoek in 2006 werden in Wekerom, in de buurt van de Vijfsprongweg, sporen van maar liefst vijf boerderijen uit de IJzertijd gevonden. De beheerder van het complex, Geldersch Landschap en Kasteelen, besloot een hectare met raatakkers te reconstrueren en in te zaaien. Bovendien ontstond het idee een boerderij uit de IJzertijd te herbouwen. In de zomer van 2011 was die boerderij een feit, compleet met opslagschuurtje, een zogeheten spieker. De vorm en afmetingen zijn gebaseerd op aannames, omdat niemand weet hoe de boerderij er ooit precies heeft uitgezien. Vanaf het uitzichtplatform en de picknicktafel vlakbij het kruispunt aan de Vijfsprongweg kun je volop genieten van de omgeving.

Berenklauwenbos

In de voormalige zandafgraving van de Goudsberg staan honderden berenklauwen te pronken in het zonlicht. Deze enorme plantentuin beslaat – naar schatting – alles bij elkaar zo’n vier hectare.

Deze reuzenberenklauw (Heracleum mantegazzianum) is een wilde plant, die tot de schermbloemenfamilie, behoort en enkele meters hoog kan worden en hij heeft een aantal gevaarlijke eigenschappen. Contact met het sap van de plant kan – in combinatie met zonlicht – blaren op de huid veroorzaken. Dus in het mooie gezicht, oftewel deze schitterende aanblik van zoveel berenklauwen, schuilt ook een gevaar!

Pinetum De Dennenhorst

Een bijzondere collectie naaldbomen vind je in het Pinetum De Dennenhorst. Het is een waar natuurmuseum. Je komt meer dan 400 verschillende naaldbomen tegen. Sommige zijn al bijna een eeuw oud. De grove dennen zijn extra bijzonder in het voorjaar als er nieuwe scheuten uitkomen.

De Germaanse Put

De Germaanse Put is een deels intacte boomstamput uit de IJzertijd. Vermoedelijk is de omringende kuil grotendeels door mensenhanden gegraven omdat hier het water dicht onder het oppervlak zat. Zeker is dat deze put enkele eeuwen voor het begin van onze jaartelling in gebruik was. Er is een uitgeholde boomstam ingegraven om de inloop van zand en modder tegen te gaan. Het hout is middels de C14-methode gedateerd op ca 300 jaar v.Chr. Niet ver van deze put zijn boerderijen uit dezelfde periode opgegraven. De bewoners en hun vee waren van hun watervoorziening grotendeels afhankelijk van deze bron.

Bezoekerscentrum Goudsberg in Museum Lunteren

In het souterrain dat dienst doet als bezoekerscentrum van het het heringerichte Goudsberggebied vindt u informatie over archeologische vondsten, de IJzertijd, Celtic Fields, de Germaanse Put en de zand- en grindwinning in het gebied. Tevens is er informatie over het unieke Lunterse Buurtbosch en het Herstellingsoord voor Onderwijzers. Sinds enkele jaren is Museum Lunteren ook de trotse bezitter van een mammoetjong.

Museum Lunteren, Dorpsstraat 55

www.museumlunteren.nl

Vrienden van het Luntersche Buurtbosch

Het bos heeft een oppervlakte van ruim 150 hectare. In 1912 heeft notaris Van den Ham het bos geschonken aan de inwoners van Lunteren om te genieten van dit mooie stukje natuur. Het Buurtbosch is dus van en voor de inwoners van Lunteren. De Stichting is aangesteld om het bos te beheren en te bewaren voor de huidige en toekomstige generaties. De Stichting bepaalt wat wel en niet kan en mag in het bos. 

www.buurtbosch.nl

Natuurcentrum Veluwe

Ontdek de Veluwe vanuit Natuurcentrum Veluwe, een prachtig startpunt. Ideaal geschikt als vertrekpunt voor allerlei excursies door de afwisseling van heidevelden, bossen, poelen en plassen. Naast deze natuurlijke elementen zijn ook de twee schaapskuddes, de grafheuvels en het Belgenmonument een bezoek waard. Het centrum heeft een natuurtuin van 7500 vierkante meter, die vertelt over de natuur en de landbouw op de Veluwe. Voor groepen is het mogelijk om een leerzame fiets-, wandel- of huifkartocht te maken met een natuurgids.

Groot Ginkelseweg 2a, Ede
www.natuurcentrumveluwe.nl

Lunteranen vinden 1.268 planten en dieren

Een twintigtal belangstellenden luistert geboeid hoe haar zoon Sander in een presentatie laat zien dat het werkte. In voorgaande jaren werden er gemiddeld zo’n vierhonderd soorten ingevoerd, dit jaar het driedubbele. De verdeling over de dertig deelgebieden van het Lunterse bleek wel nogal ongelijk, van 6 in ‘Germaanse Put e.o.’ tot 357 in ‘De Koepel’, op de voet gevolgd door het dorp en het Uilenbos. Die put ligt in een stikstofrijk en daardoor soortenarm intensief landbouwgebiedje. In het dorp en in het bos is onder andere uitgebreid korstmossen- en nachtvlinderonderzoek gedaan, zowel door Sander zelf als door vakantiegasten. En die soortgroepen tikten flink aan: na planten, die met 413 soorten met kop en schouders boven de rest uitstaken, scoorden (korst)mossen en nachtvlinders het hoogst. De groep algen, wieren en eencelligen kwam er met welgeteld één soort bekaaid vanaf. Wellicht iets voor een vervolgonderzoek.